Czego szukasz?

Filtrowanie

Stres jest dla nas korzystny, ale jego nadmiar zdecydowanie szkodzi!

16 sierpnia, 2017
Barbara Pawłowska
Stres-jest-dla-nas-korzystny,-ale-jego-nadmiar-zdecydowanie-szkodzi!

Budzik nie zadzwonił, a więc musisz się śpieszyć. Jakby tego było mało, przy śniadaniu dziecko wylało na siebie mleko, samochód nie odpala, a w pracy za 10 minut masz ważne spotkanie. Czujesz stres!

Stres, a dokładnie wydzielane pod jego wpływem do krwi hormony (tj. adrenalina, noradrenalina i kortyzol) mobilizują organizm do radzenia sobie z trudną sytuacją. Podczas stresu stężenie glukozy we krwi wzrasta, co gwałtownie dodaje energii. Podnosi się ciśnienie krwi, serce bije szybciej, a oddech przyspiesza. Reakcje, które umożliwiały naszym praprzodkom natychmiastowe podjęcie walki lub ucieczkę, do dziś są dla nas korzystne, gdyż m.in. zwiększają koncentrację. Zatem sytuacje stresogenne mają swoje dobre strony, ale przewlekły stres może powodować poważne konsekwencje zdrowotne.

Jak działa stres

Ważnym elementem w regulacji odpowiedzi organizmu na stres jest oś podwzgórze–przysadka–nadnercza, czyli układ złożony z trzech gruczołów endokrynnych odpowiedzialnych za sekrecję hormonów, które działają na zasadzie ujemnego sprzężenia zwrotnego. Stres prowadzi do uwolnienia z kory nadnerczy kortyzolu, który aktywuje różnorodne szlaki metaboliczne, m.in. glukoneogenezę (syntezę glukozy w wątrobie), proteolizę (rozkład białek) oraz metabolizm lipidów. Dzięki tym przemianom organizm uzyskuje dodatkową energię. Jednocześnie kortyzol osłabia działanie układu immunologicznego i dlatego hormon ten jest wykorzystywany w lekach immunosupresyjnych i przeciwzapalnych. Co więcej, działanie kortyzolu wpływa również na zmniejszenie ukrwienia jelit i innych narządów, które nie są bezpośrednio zaangażowane w zwiększanie aktywności fizycznej i psychicznej organizmu.

90% kortyzolu, który krąży we krwi, jest związane ze specyficznymi białkami. Wyłącznie 10% występuje jako frakcja wolna, która jest aktywna biologicznie. Ze względu na niewielki rozmiar niezwiązanych cząsteczek kortyzolu może on z łatwością dyfundować do wszystkich płynów ustrojowych oraz wydzielin organizmu. Oznaczenie stężenia kortyzolu w surowicy odpowiada całkowitemu stężeniu tego hormonu, natomiast badanie stężenia kortyzolu w ślinie odnosi się wyłącznie do frakcji aktywnej biologicznie.

Fizjologiczne stężenie kortyzolu nie jest stałe i jest regulowane podczas rytmu dobowego. Rano, wkrótce po przebudzeniu poziom tego hormonu szybko wzrasta, a następnie powoli maleje w ciągu dnia aż do wieczora. Ostry stres powoduje gwałtowne uwalnianie kortyzolu, co prowadzi do krótkotrwałych skoków jego stężenia, ale przewlekły stres przyczynia się do stale podwyższonego jego poziomu, a w konsekwencji do niewydolności nadnerczy i przewlekłego niedoboru kortyzolu.

Nadczynność (zespół Cushinga) i niedoczynność (choroba Addisona) kory nadnerczy może również odpowiadać za zaburzenia poziomu kortyzolu z organizmie. Dysfunkcja kory nadnerczy niekiedy wynika z nieprawidłowego działania podwzgórza lub przysadki, np. będącego skutkiem obecności guza.

Zarówno nadmiar, jak i niedobór kortyzolu negatywnie wpływają na zdrowie. Podwyższone stężenie skutkuje przewlekłą hiperglikemią, nadciśnieniem tętniczym, osłabioną odpornością, a z powodu niewystarczającego ukrwienia przewodu pokarmowego dochodzi do zaburzeń trawienia. Z kolei pacjenci z obniżonym poziomem kortyzolu są apatyczni, odczuwają wypalenie zawodowe oraz brak sensu życia prywatnego (zespół chronicznego zmęczenia).

Ze względu na kluczową rolę w regulacji osi podwzgórze–przysadka–nadnercza kortyzol jest wskaźnikiem poziomu stresu pacjenta. Badania w tym kierunku mogą być wykonywane z surowicy, ale równie wartościowym materiałem jest ślina. Pobranie próbki śliny jest korzystne zarówno dla pacjenta, jak i dla lekarza. Ślina może być z łatwością pobrana od dzieci lub dorosłych obawiających się pobrania krwi żylnej oraz pozwala uniknąć narażenia pacjenta na zwiększone wydzielanie kortyzolu z powodu stresu związanego z wizytą w laboratorium, co może wpłynąć na wynik badania. Ponadto pobranie próbek śliny jest tak proste i szybkie, że może być stosowane również w przypadku medycyny sportowej, gdy istnieje potrzeba określenia stężenia kortyzolu w bardzo dużej ilości próbek, np. podczas zawodów sportowych.

Wiadomym jest, że stresu w życiu nie da się uniknąć, ale miejmy świadomość, że przewlekły stres może bardzo negatywnie wpływać na nasze zdrowie. Trwają wakacje, a to idealna okazja na obniżenie poziomu kortyzolu w naszym organizmie. Zatem miłego odpoczynku!

Barbara Pawłowska

Barbara Pawłowska

Zastępca Kierownika Działu Informacji Naukowej, Kierownik ds. Szkoleń On-line

71 75 66 045

b.pawlowska@euroimmun.pl

Masz pytanie dotyczące tego tematu? 





    Dodaj komentarz

    Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

    Katalog produktów