Diagnostyka chorób, w przebiegu których zapaleniu stawów kręgosłupa często towarzyszy także zapalenie stawów obwodowych, czyli tzw. spondyloartropatii (SpA), przez lata była niedoskonała i przysparzała licznych trudności. Większość dawnych kryteriów klasyfikacji tej grupy schorzeń opierała się na badaniu radiologicznym, co generowało opóźnienie rozpoznania o średnio 5–10 lat. Dopiero po takim czasie stawały się widoczne zmiany w stawie krzyżowo-biodrowym wywołane zapalnym bólem pleców. Znaczne przyśpieszenie diagnostyki SpA nastąpiło wraz z publikacją w 2010 r. kryteriów grupy ASAS (z ang. Assessment in Ankylosing Spondylitis – Międzynarodowe Stowarzyszenie ds. Oceny Spondyloartropatii). Eksperci skupieni wokół ASAS zaproponowali podział SpA na 2 grupy: SpA osiową i SpA obwodową zamiast tradycyjnego podziału na 7 niezależnych jednostek chorobowych. Dla obu tych grup zaproponowali osobne kryteria klasyfikacji pacjentów oraz zdefiniowali cechy wspólne charakterystyczne dla wszystkich rodzajów SpA.

Kryteria klasyfikacyjne SpA osiowej wg ASAS

SpA osiowa przebiega z dominującym zajęciem szkieletu osiowego oraz z zapaleniem stawów krzyżowo-biodrowych (SKB), potwierdzonym w badaniu obrazowym, lub bez takiego zapalenia. Punktem wyjścia do rozpoznania tego rodzaju SpA jest występowanie u chorego przewlekłego bólu krzyża (trwającego powyżej 3 miesięcy) i pojawienie się objawów przed 45. rokiem życia. Diagnostyka takiego pacjenta opiera się na badaniach obrazowych lub laboratoryjnych zgodnie z poniższym schematem:

Występowanie antygenu HLA-B27 jest silnie związane ze SpA i często pomocne w diagnostyce różnicowej z innymi schorzeniami reumatologicznymi. U 70% pacjentów ze SpA niezróżnicowaną odnotowuje się obecność HLA-B27, a związek ten jest jeszcze silniejszy w przypadku ZZSK – do 95% chorych posiada HLA-B27. Częstość występowania tego antygenu w populacji ogólnej wynosi 5–10%. Z tego względu do sklasyfikowania pacjenta jako chorego na SpA osiową nie wystarczy dodatni test HLA-B27. Konieczne jest stwierdzenie dodatkowo jeszcze przynajmniej 2 innych objawów choroby.

Z badań obrazowych w diagnostyce SpA ważniejszą rolę odgrywa MR w porównaniu do RTG, ponieważ umożliwia wykrycie aktywnego zapalenia oraz uszkodzeń strukturalnych. Ze względu na wysoką czułość i swoistość MR do potwierdzenia SpA osiowej przy wykazanym zapaleniu SKB wystarczy dodatkowo jedna inna cecha typowa dla tej choroby.

Zestaw kryteriów ASAS dla SpA osiowej charakteryzuje się czułością ok. 83% i swoistością ok. 85%.

Kryteria klasyfikacyjne SpA obwodowej wg ASAS

SpA obwodowa przebiega z dominującym zajęciem stawów obwodowych, zapaleniem palców bądź przyczepów ścięgnistych.

Zestaw kryteriów ASAS dla SpA obwodowej charakteryzuje się czułością ok. 78% i swoistością ok. 83%. U 20–40% chorych dochodzi do nakładania się osiowej i obwodowej postaci choroby.

Zastosowanie kryteriów ASAS

Przewodnik SpA dla lekarzy wg ASAS, choć powstał jako zbiór kryteriów klasyfikacyjnych to jest słusznie stosowany przez reumatologów w charakterze kryteriów diagnostycznych. Podstawowym celem opracowania tych wytycznych było umożliwienie wczesnego rozpoznania SpA oraz szybkie rozpoczęcie swoistego i skutecznego leczenia, a tym samym zwiększenie szans pacjenta na poprawę jakości jego życia, przedłużenie sprawności i aktywności zawodowej.

Piśmiennictwo

1. Sieper J., Rudwaleit M., Baraliakos X. et al. The Assessment of SpondyloArthritis international Society (ASAS) handbook: a guide to assess spondyloarthritis. Ann Rheum Dis. 2009 Jun; 68 Suppl 2: ii1–44, doi: 10.1136/ard.2008.104018.
2. Poddubnyy D., van Tubergen A. et al. Development of an ASAS-endorsed recommendation for the early referral of patients with a suspicion of axial spondyloarthritis. Ann Rheum Dis., doi: 10.1136/annrheumdis-2014-207151.
3. van den Berg R., van der Heijde D.M.F.M. Jak rozpoznać spondyloartropatię według kryteriów klasyfikacyjnych ASAS 2010 – przewodnik dla lekarzy praktyków. Medycyna Praktyczna 2010/2012 (tłum. G. Goncerz).
4. Tłustochowicz W. Postępy w diagnostyce i terapii chorób reumatycznych. Przewodnik lekarza 2009; 1: 153–159.
5. Interna Szczeklika – Podręcznik chorób wewnętrznych, 2015.