Zimowe miesiące, a wraz z nimi długie, ciemne wieczory powoli dobiegają końca – na szczęście, gdyż u wielu osób powodują one ogólny spadek samopoczucia i przygnębienie. Ale depresja zimowa i zmęczenie mogą mieć również przyczyny natury medycznej. Jedną z nich jest niedobór witaminy D, szczególnie częsty w okresie zimowym, ponieważ do produkcji tej witaminy w organizmie niezbędne jest promieniowanie słoneczne.

Czym jest witamina D i jakie funkcje pełni w organizmie?

Grupa witamin D obejmuje witaminę D2 pochodzenia roślinnego i witaminę D3 pochodzenia zwierzęcego. Prekursor witaminy D3 (7-dehydrocholesterol) jest produkowany w naszym organizmie głównie w naskórku i ulega przekształceniu do witaminy D3 pod wpływem światła. W mniejszych ilościach witamina D może być pobierana również z pokarmu. Niezależnie od źródła pochodzenia, początkowo występuje ona w formie nieaktywnej, która musi być aktywowana chemiczne, w dwóch etapach.

Witamina D3, zarówno z produkcji endogennej, jak i z źródeł zewnętrznych, dociera krwioobiegiem do wątroby, gdzie jest przekształcana do 25-OH witaminy D3 (w tej formie jest magazynowana i transportowana). Niewielka ilość 25-OH witaminy D3 transportowana jest następnie do nerek, gdzie ulega przekształceniu do aktywnej biologicznie formy witaminy D3, kalcytriolu (1,25-(OH)₂ D). Produkcja witaminy D3 jest ściśle regulowana i następuje tylko w momencie zapotrzebowania organizmu. Jej nadmiar rozkładany jest przez promieniowanie UVB.

Kalcytriol może wywoływać różny efekt w zależności od organu, w którym jest syntetyzowany. Wytworzony w nerkach bierze udział w metabolizmie wapnia i fosforu. Jest niezbędny w przyswajaniu składników mineralnych z jelita cienkiego, wpływając na kondycję kości. Kalcytriol ma również wpływ na istotne funkcje regulacyjne układu sercowo-naczyniowego, immunologicznego, nerwowego, mięśniowego oraz skóry.

Jak bada się poziom witaminy D?

Oznaczenie witaminy D wiąże się z pobraniem niewielkiej ilości krwi. W badaniu oznacza się nieaktywną biologicznie formę witaminy D 25-OH. Dlaczego? Badania wskazują, że u pacjentów z niedoborem witaminy D poziom 1,25-(OH)₂ D jest zwykle w normie.

Jaki jest odpowiedni poziom witaminy D?

Badania epidemiologiczne wykazują, że stężenie witaminy D lub jej metabolitów u większości dorosłych nie osiąga pożądanego poziomu. Optymalna koncentracja witaminy D 25-OH wynosi od 31 do 70 ng/ml.

Kto powinien się badać?

Osoby ze zwiększonym ryzykiem niedoboru witaminy D powinny badać się regularnie. W grupie tej znajdują się:

• niemowlęta, małe dzieci
• kobiety w ciąży
• dorośli powyżej 60. roku życia
• osoby, u których ekspozycja skóry na światło słoneczne jest niewystarczająca (np. z powodu pracy w zamkniętych pomieszczeniach)
• osoby z intensywną pigmentacją skóry
• osoby, których dieta jest uboga w produkty zawierające witaminę D (np. weganie)
• pacjenci cierpiący na uszkodzenia wątroby, niewydolność nereklubprzewlekłąchorobę zapalną jelit

Wskazaniem do oznaczenia 25-OH witaminy D jest również monitorowanie leczenia niedoboru witaminy D. Oznaczenie zazwyczaj wykonuje się 3 miesiące po rozpoczęciu terapii, a następnie po uzyskaniu optymalnego stężenia witaminy w surowicy – co 6 miesięcy. Istotne jest również ustalenie przyczyny deficytu i kontynuacja suplementacji witaminy D w odpowiednich dawkach.

Jakie konsekwencje może mieć niedobór witaminy D?

Trwały niedobór witaminy D jest czynnikiem ryzyka wystąpienia chorób:

• kości (zapalenie kości i chrząstki, osteoporoza)
• układu sercowo-naczyniowego
• osłabienia mięśni
• chorób autoimmunologicznych (np. cukrzyca typu I)
• chorób zakaźnych, astmy
• przewlekłego zapalenia dziąseł
• depresji, demencji

Pierwszym objawem niedoboru witaminy D są: przewlekłe zmęczenie, ból kończyn, skurcze mięśni i zwiększona podatność na infekcje. W przypadku takiego podejrzenia należy wykonać pomiar, który pomoże uniknąć ciężkiego deficytu i zredukuje ryzyko poważnych chorób nim spowodowanych.

EUROIMMUN 25-OH Witamina D ELISA to test stosowany przez lekarzy w celu szybkiego i precyzyjnego pomiaru poziomu witaminy D u pacjentów. Ma on zastosowanie zarówno w pierwszej diagnozie, jak i w przypadku już ustalonego niedoboru oraz w monitorowaniu suplementacji. Wyniki testu są dostępne w czasie krótszym niż 3 godziny. Wartością optymalną jest 30-50 ng/ml. Wynik poniżej 30 ng/ml jest uważany za poziom poniżej normy, a wartość 20 ng/ml lub poniżej wskazuje już na niedobór.

Jakość testów EUROIMMUN ELISA 25-OH Witamina D jest regularnie sprawdzana w specjalnych programach kontroli jakości. W najnowszym systemie oceny jakości (od stycznia do października 2014 r. – DEQAS) test EUROIMMUN ELISA wykazał najlepszą wydajność spośród ośmiu testów konkurencyjnych stosowanych przez uczestników do pomiaru stężenia witaminy D. Zaobserwowano również bardzo dobrą korelację (współczynnik korelacji 0,93) z wartościami standardów dostarczonych przez organizatorów programu.

Autor: Gabi Ommen
Tłumaczenie: Katarzyna Buska-Mach